نونچاکو، تاریخچه و کاربرد آن

مانند بسیاری از سلاح‌های سنتی جزیره اُکیناوا، منشای نونچاکو - Nun Cha Ku - با لایه‌ای از افسانه‌ها‌ احاطه شده است. تصور رایج این است که نونچاکو مشتق شده از یک ابزار کشاورزی است که برای ضربه زدن به برنج، لوبیا و ... به جهت جداکردن قسمت خوردنی از سبوس یا غلاف استفاده می‌شده است.

مقالاتی نیز برای تکذیب این موضوع موجود است که عنوان می‌دارد نونچاکو به شکلی که به عنوان یک اسلحه به کار می‌رفته برای خرمن‌کوبی مفید نیست. کشاورز مجبور خواهد شد در حالیکه روی زانوهای خود ایستاده یا قوز کرده است کار کند. استفاده‌کننده از این ابزار تمایل دارد تا جهت جلوگیری از ضربه به خود به سمت عقب متمایل شود. احتمالاً این موضوع درست است ولی این یک تحلیل ساده از موقعیت موجود است.

کشاورزان در سرتاسر دنیا از یک ابزار به نام خرمن‌کوب استفاده می‌کنند که شباهت بسیاری به نونچاکو دارد. در ساخت این وسیله از دو قطعه‌ی چوبی استفاده شده که یکی تقریبا یک متر و دیگری نیم متر طول دارد و یک طناب یا زنجیری کوتاه به قطعات چوب متصل شده است. این طراحی به کاربر اجازه می‌دهد که مستقیم بایستد و قسمت مخصوص ضربه‌زنی را از یک فاصله‌ی ایمن بگیرد و با قسمت دیگر در ایمنی کامل به محصول ضربه بزند. موردی که می‌تواند درست باشد این است که سلاح نونچاکو برای خرمن‌کوبی مورد استفاده قرار نمی‌گرفت بلکه از آن وسیله الهام گرفته و طراحی مجدد شده است.

در حالیکه بسیاری از سلاح‌های اُکیناوایی ممکن است استفاده‌های چندگانه‌ای داشته باشند این امکان نیز وجود دارد که با تأثیر از ابزارهای کشاورزی یا صیادی بوجود آمده باشند. اما این اعتقاد که کوبودوی اُکیناوایی توسط کشاورزانی که ابزارهای کاری خود را به شکل سلاح‌هایی تغییر شکل داده باشند مبنای تاریخی ندارد. در مورد نونچاکو با قاطعیت می‌توان گفت که ابتدایی‌ترین شکل این سلاح به زمانی خیلی قبل‌تر از اینکه در اُکیناوا مورد استفاده قرار بگیرد در چین استفاده می‌شده. این نونچاکوی اولیه کمی بزرگتر از نونچاکوی امروزی بود و جهت نگهداری چوبها به یکدیگر به جای طناب یا زنجیر از موی اسب استفاده می‌کردند.

نونچاکو از نظر شکل متشکل از دو چوب است که اندازه‌ی تقریبی آنها حدوداً سی سانتیمتر (از آرنج تا انتهای دست مشت شده) است. شکل‌های سنتی این سلاح از چوب‌های سختی مانند بلوط و لوکوات (از درختان بومی آسیای دور) ساخته می‌‌شدند. این چوب‌ها باید مدتی نیز در گل فرو می‌رفتند تا سخت‌تر شوند و پس از خشک شدن آنها را به روغن آغشته و در نهایت با طنابی که از موی اسب ساخته شده بود آنها را به یکدیگر متصل می‌کردند. این فرآیند به استحکام و پایداری نونچاکو بسیار کمک می‌کرد و آن را به سلاح کشنده‌ای تبدیل می‌کرد. نونچاکوهای امروزی را می‌توان از هر ماده‌ی مناسبی مانند چوب، پلاستیک و یا فایبرگلاس ساخت. موی اسب نیز جای خود را به طناب کتان و یا نایلونی یا زنجیر‌ی فلزی داده است.

نام این اسلحه نیز مسئله ساز شده است. همانطور که گفته شد نمونه اصلی آن که چینی است، شوآنگ‌جی - Shuang Jie - (به معنی دو تکه چوب) نام داشت. در همان ایام نام آن به هوگون - Hogun - (چوب دو تکه) برگردانده شد و با ورود به فــرهنـگ جزیره اُکــیناوا نــام سـلاح‌ در دنیای هنرهای رزمی به نون چا کو - Nun Cha Ku ヌンチャク - تغییر یافت. در زبان ژاپنی این کلمه وجود ندارد و بهمین دلیل برای نوشتن نام آن از نگارش کاتاکانا (نوعی نگارش در زبان ژاپنی که جهت نوشتن کلمات خارجی کاربرد دارد) استفاده می‌کنند و اینطور که پیدا است نام آن را از زبان‌های دیگر قرض گرفته‌اند.

در تمرینات کوبودو، نونچاکو یک سلاح مشکل تلقی می‌شود. این سلاح فاقد مزایای طولی بو B0 یا اِکو Eku، سختی فلزی سای Sai یا تیزی تیغه‌های کاما Kama ‌است. هنگام استفاده از آن رفتار این سلاح غیر قابل پیش‌بینی است زیرا اشیایی را که به آنها ضربه می‌زند به نقطه‌ای پرت می‌کند و در صورت اصابت به شخص باعث می‌شود که خود نیز به عقب یعنی به سمت کاربر برگردد و باعث آسیب وی شود (این آسیب را می‌توان با گرفتن سلاح از انتهای آن به جای قسمت‌های مرکزی به حداقل ممکن رساند). مقداری از شهرت امروزی این سلاح را می‌توان مدیون فیلم‌های‌ سینمایی بروس‌لی در دهه‌ی هفتاد میلادی دانست.

اما مطالب گفته شده به این معنی نیست که نونچاکو حتی اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد یک سلاح عملی نیست. در استفاده‌ی عملی از این سلاح توسط یک فرد مجرب، بیشتر تکنیکها کوتاه و کنترل شده هستند و استفاده از آن بصورت محافظه‌کارانه است. تکنیک‌های ضربه‌ای با این سلاح علی‌رغم غیرقابل پیش‌بینی بودن مزیت این را نیز دارند که از زوایای مختلف به سمت حریف روان بشوند. از کاربردهای دیگر این سلاح استفاده در جهت قفل کردن بازو یا گلوی حریف می‌باشد. تکنیک‌های چرخاندن و تلنگر زدن (ضربه‌ی سبک) که در فیلم‌های سینمایی رزمی مشاهده می‌شود صرفاً برای نمایش انجام می‌شود. هیچ فرد عاقلی این سلاح را بین پاهای خود یا در پشت گردن خود حرکت نمی‌دهد در حالیکه حریف تلاش می‌کند تا او را بکشد. اما برخی نیز این حرکات نمایشی را تأیید می‌کنند و تأکید دارند که آنها تاکتیکی برای پرت کردن حواس حریفان به حساب می‌آیند!

از دید بسیاری از اساتید، نونچاکو یک اسباب‌بازی در هنر کوبودوی جزیره اُکیناوا محسوب می‌شود. هیچ کاتای سنتی نتوانسته است تا امروزه برای آن باقی بماند و بیشتر روش‌های عملی آن بصورت شفاهی منتقل شده و کاملاً مشخص است که استفاده از این سلاح هرگز به سطح پیچیدگی سلاحهای مانند بو یا سای نمی‌باشد.