سبک کیودو

کیودو ( Kyudo ) هنر کمانگیری ژاپنی ست که قدمتی بسیار کهن دارد . تاریخ این طریقت ، همواره با افسانه ها و اسطوره های سرزمین آفتاب تابان همراه بوده و امروزه این هنر ، یکی از هنرهای بسیار مهم و اصیل ژاپن محسوب می شود .

تاریخ نگاران ، بنابر دستاوردهای باستان شناسی و جمع آوری وقایع نامه ها و گاهشمارهای باستانی ، عموماَ سیر تحولات و تکامل هنر کیودو را به پنج بخش تاریخی در ژاپن تقسیم می کنند که عبارت است از : دوره پیش از تاریخ ( 7000 قبل از میلاد تا 330 میلادی ) ، دوره باستانی ( 330 تا 1192 میلادی ) ، دوره فئودالی یا ملوک الطوایفی ( 1192 تا 1603 میلادی ) ، دوره انتقالی ( 1603 تا 1912 میلادی ) و دوران معاصر ( 1912 میلادی تا زمان حاضر ) .

آنگونه که مشهود است ، استفاده از تیر و کمان در ژاپن ، همانند بسیاری از تمدن های باستانی دیگر ، قدمتی بسیار زیاد داشته و به عصر انسانهای بدوی باز می گردد . این ابزار در دورانهای پیش از تاریخ ، وسیله ای برای شکار حیوانات و پرندگان بوده و نیز در جنگ های قبیله ای کاربرد داشته و رفته رفته تکامل یافته و در دوران های تاریخی ژاپن ، علاوه بر کابرد در شکار ، عموماَ در جنگ ها مورد مصرف بوده است و در طول دوره ی تاریخی ژاپن ، بیشتر به عنوان یک سلاح جنگی کاربرد داشته . امروزه این ابزار به یک وسیله ی ورزشی بدل شده و هنر استفاده ازآن در ژاپن کیودو نامیده می شود که معنای آن راه کمانگیری ست .

برآورد می شود که امروزه بیش از نیم میلیون هنرجوی کیودو ، در این هنر رزمی به فعالیت مشغولند . در ژاپن تخمین زده شده که نیمی و یا شاید بیشتر از نیمی از هنر جویان کیودو را بانوان تشکیل می دهند .

کمان ژاپنی یا یومی ( Yumi ) ، کمانی استثنایی با طول غیر معمول در حدود دو متر است یعنی طولی عموماَ بیشتر از قامت یک هنرجوی کیودو یا یک کیودوکا ( Kyudoka ) .

یومی در زمان های باستان ، از خیزران یا بامبو ( Bamboo ) ، چوب و چرم ساخته می شد . امروزه علاوه بر یومی هایی که به همان سبک سنتی ساخته می شوند ، یومی هایی با مواد مصنوعی جدید نیز تولید می شود و مورد کاربرد هنرجویان است .

تیر یا خدنگی که توسط یومی پرتاب می شود یا ( Ya ) نام دارد و عموماَ از خیزران یا بامبو ساخته شده و البته امروزه از مواد مصنوعی و . . . نیز در ساخت آن استفاده می کنند . در زمان های گذشته در انتهای تیرها ، پر عقاب یا قوش می گذاشتند ، اما امروزه در راستای حفظ پرندگان در حال انقراض و حفاظت محیط زیست ، سازندگان تیرها ، از پر قو یا بوقلمون استفاده می کنند .

تیرهای استفاده شده در هنر کیودو ، اصطلاحاَ به دوگونه تقسیم می شوند : تیر نر یا هایا ( Haya ) و تیر ماده یا ئوتویا ( Otoya ) . تیرهایی که جهت بافت تیر و پر آن در جهت عقربه های ساعت است هایا و تیرهایی که دارای بافت خلاف جهت عقربه های ساعت هستند ئوتویا نامیده می شوند . کیودوکا یا تیرانداز عموماً در هر راند تیراندازی دو تیر به سوی هدف پرتاب می کند و اولین پرتاب را با تیر هایا انجام می دهد .

هنرجویان کیودو برای تیر اندازی یک دستکش نیز به دست راست خود می کنند که یوگاکه ( Yugake ) نام دارد و از مواد گوناگون مانند پوست آهو تهیه می شود

سیبل یا هدفی که تیر به سوی آن پرتاب می شود ماکیوارا (Makiwara ) نام دارد و حصیری ست . هنرجویان کیودو برای شروع تمرین از مسافت بسیار نزدیک به هدف تیر می اندازند و به مرور این مسافت را افزایش می دهند . تیر اندازی از مسافت نزدیک به هدف ، این امکان را به هنرجو می دهد تا با دقت ، تمرکز و ظرافت بیشتری به پرتاب تیر همت گمارد . تکنیک های استفاده از تیر و کمان در طریقت کیودو دارای قوانین و مقررات بسیار مهم و منظمی ست . فدارسیون مرکزی کیودو ژاپن ( ANKF ) قوانین و مقررات ویژه ای تحت عنوان هاستسو ( Hassetsu ) یا هشت مرحله ی پرتاب تیر را در نظام نامه ی کیودو ( Kyudo Kyohon ) وضع کرده که تمامی هنرجویان موظف به رعایت این قوانین هستند که هریک از این مراحل ، دارای دستور العمل ها و توضیحات خاصی ست . این هشت پایه عبارتند از :

1- آشیبومی ( Ashibumi ) : محل استقرار و وضعیت پاها .

2- دوزوکوری ( Dozukuri ) : شکل بدن .

3- یوگامائه ( ‎Yugamae ) : گرفتن کمان .

4- اوچیئوکوشی ( Uchiokoshi ) : بالا بردن کمان .

5- هیکی واکه ( Hikiwake ) : کشیدن آغازین کمان .

6- کای ( Kai ) : کشیدن کامل کمان.

7- هاناره ( Hanare ) : رها کردن تیر .

8- ذان شین ( Zanshin ) : تعقیب پرتاب تیر و ایستایی ذهن و بدن تیرانداز .

این هشت مرحله ی پرتاب ، هریک دارای متد ، دستور العمل ها و قوانین خاص و ثابتی می باشد که هنرجویان کیودو موظف به رعایت و پیروی از آن هستند . تمرکز صحیح و قرار گرفتن در وضعیت مراقبه در هنگام تیراندازی ، یکی از اصولی ترین بخش های این هنر است . آرامش کیودوکا و مراقبه در حین پرتاب تیر ، نیازمند تمرین ها و ممارست های ذهنی ست که هنرجویان پیش از انجام تمارین خود به تقویت آن می پردازند . در این میان استفاده از روشهای مراقبه ، کمک بسیار مفیدی ست برای هنرجویان . استفاده از روشهای طریقت باستانی ذن ( Zen ) در این راستا در زمان های گذشته بسیار کاربرد داشته و امروزه نیز مورد توجه است . ذن مکتب بسیار دیرینه سالی ست که در چین تولد یافت و حدوداَ در قرن دوازدهم میلادی به ژاپن راه یافته و پیشرفت های بسیاری نمود . بسیاری از سامورایی ها به سوی طریقت ذن سوق پیدا کرده و این مکتب در بسیاری از آداب و رسوم و هنر های ژاپنی نفوذ کرد و فرهنگ ژاپن را تحت تأثیر خود قرار داد . ذن در هنر های رزمی از جایگاه ارزشمند و مهمی برخوردار بوده و امروزه نیز حضور آن بسیار مشهود است. هنر کیودو تنها یک ورزش یا تفریح نیست ، بلکه این هنر ، موجبات تجلی روح و روان فرد را فراهم آورده و تأثیری مستقیم بر زندگی و تفکرات یک کیودوکا به جای خواهد گذاشت .

کیودو نمادی ست از فرهنگ ، اصالت و ذهنیت مردمان ژاپن ، مردمان سرزمین آفتاب تابان .