خلیج فارس رزمی
خلیج فارس رزمیخلیج فارس رزمی
خلیج فارس رزمیروش های تشخیص دوپینگ
اما ریشه این واژه چیست؟ در گذشته،
مردم آفریقای جنوبی مشروبی خاص می ساختند که به زبان بومیان منطقه، دوپینگ
نامیده می شد. افراد قبیله قبل از شروع مراسم محلی خود از این مشروب می
نوشیدند تا نیرو و استقامت بیشتری حین مسابقه ها داشته باشند. امروزه
دوپینگ با مواد گوناگون و به اشکال بسیار متنوع اما با همان دلایل قدیمی،
یعنی کسب قوای بدنی بیشتر، استفاده می شود.
از سال ۱۹۶۰ میلادی به بعد، دوپینگ به معنای امروزی آن و به شکل معضلی همه
گیر و بین المللی تعریف شد. ولی شواهدی وجود دارد که نشان می دهد قبل از
این تاریخ هم برخی ورزشکاران از موادی تحت عنوان «ماده بهبوددهنده عملکرد»
استفاده می کرده اند. به عنوان نمونه، در قرن نوزدهم، شناگران مواد محرک
مصرف می کردند. همچنین قبل از شروع مسابقه های دوچرخه سواری اروپا بعضی
شرکت کنندگان، معجونی را که از کافیین، اتِر و شکر ساخته شده بود، می
نوشیدند. در سال ۱۹۶۰ میلادی، دوچرخه سواران برای اولین بار از دارویی به
نام باربیتورات استفاده کردند. باربیتورات ها در حقیقت باعث تاخیر در شروع
خستگی و نیز سریع ترشدن رفلکس های بدن می شوند. بازیکنان بیس بال در اکثر
تیم های آمریکای شمالی حتی تا قبل از سال ۲۰۰۵ میلادی هم به طور معمول از
«علف» یا آمفتامین برای کسب توانایی بیشتر حین بازی ها استفاده می کردند.
در سال ۲۰۰۵ میلادی بالاخره کمیته برگزاری مسابقه های بیسبال در آمریکا
مصرف محرک ها را قبل از بازی ممنوع اعلام کرد و این مواد در لیست دوپینگ
قرار گرفتند.
● انواع و اقسام دوپینگ
حدود یک قرن پیش، در سال ۱۹۲۸ میلادی کمیته بین المللی المپیک (IOC) مصرف
هرگونه ماده ای را که باعث ایجاد نیروی غیرطبیعی در ورزشکاران شود، ممنوع
کرد. اما در آن زمان، کمیته ملی المپیک روشی برای کشف این مواد نداشت و
مجبور بود به گفته های خود مسابقه دهندگان اعتماد کند! اما این وضع از سال
۱۹۷۰ میلادی به بعد کمی بهتر شد. متخصصان کمیته ملی المپیک به کمک فدراسیون
ملی ورزشکاران آماتور، موفق به پیدا کردن تست های قابل اعتمادی برای تشخیص
و کشف دوپینگ شدند. بدون اغراق می توان گفت هر سال مواد و داروهای جدیدی
کشف می شوند که ورزشکاران به کمک آنها دوپینگ می کنند. اما بدون شک،
استروییدها جزو ابتدایی ترین و مشهورترین این مواد بوده اند. در المپیک
۱۹۸۸ سئول، بن جانسون رسوایی بسیار بزرگی به بار آورد. آزمایش های کمیته
ملی المپیک نشان داد این قهرمان دوی ۱۰۰ متر دنیا با استرویید دوپینگ کرده
است. پس از آن، انجام تست دوپینگ روی ورزشکاران به شکل جدی تری دنبال شد.
اما ماجرا به همین سادگی ها هم نیست. هر چقدر تست های تشخیصی پیشرفت می
کنند، روش های دوپینگ کردن هم بیشتر و مدرن تر می شوند. بعضی از مشهورترین
موادی که قهرمانان دوپینگی مصرف می کنند عبارتند از:
▪ استروییدهای آنابولیک (با فرمولاسیون های بسیار متنوع)
▪ محرک ها (شامل آمفتامین و کوکایین)
▪ تتراهیدروژسترون (این ماده نوعی هورمون رشد است و و TGH هم نامیده می شود)
▪ مودافینیل (نوعی دارو مربوط به درمان اختلال خواب که خواص محرک هم دارد)
▪ اریتروپویتین (این ماده که EPO هم نامیده می شود، در واقع، هورمونی است
که در کلیه ساخته شده و باعث تحریک ساخت گلبول های قرمز می شود)
▪ داروهای ادرارآور (این داروها باعث سریع تر بیرون ریختن مواد حاصل از
سایر داروهای دوپینگی می شوند. علاوه بر این، اگر قبل از مسابقه هایی که
نیاز به وزن کشی دارند، داروهای ادرارآور استفاده شود وزن شخص کمتر نشان
داده خواهد شد)
▪ دوپینگ ژنی (دستکاری ژنتیکی روی سلول های عضلانی و عروقی ورزشکار بدن او را پرتوان تر از حالت عادی می کند!)
● طرز تشخیص دوپینگ
در حال حاضر، انجام تست های تشخیص دوپینگ در اکثر مسابقه های جهانی یکی از ارکان اصلی محسوب می شود.
کمیته بین المللی المپیک، سازمان جهانی ضددوپینگ (WADA)، اتحادیه بین
المللی فدراسیون های دومیدانی(IAAF) و فدراسیون بین المللی بسکتبال (FIBA)
همگی جزو سازمان های بین المللی هستند که آزمایش دوپینگ برای ورزشکاران
حاضر در مسابقه های بین المللی را اجباری می دانند. این تست ها از لحاظ
تکنیکی روی نمونه خون، بیوپسی بافت یا روی هر یک از تولیدات بدن مانند
مدفوع، مایع منی یا مو قابل انجام هستند. البته سازمان ملی (سازمان جهانی
ضد دوپینگ) پروتکل خاصی را برای تایید دوپینگ تصویب کرده است. بر اساس این
پروتکل، نمونه ادرار و در موارد خاصی نمونه خون فرد ورزشکار بلافاصله پس از
اتمام مسابقه بررسی می شود. روند انجام تست دوپینگ کاملا دقیق و از پیش
تعیین شده است.
همه مراحل از زمان تهیه نمونه تا انجام آزمایش و در نهایت چاپ نتایج، تحت
نظر مامور کنترل دوپینگ صورت می گیرند. نتایج تست دوپینگ چه برای ماموران
انجام آزمایش و چه برای ورزشکار موردنظر، حساسیت بالایی از لحاظ امنیتی
دارند. حتی قبل از انجام آزمایش هم ورزشکار توسط یک گروه اسکورت همراهی می
شود. ادرار فرد ورزشکار در ۲ ظرف جداگانه جمع آوری می شود که یکی را نمونه A
و دیگری را نمونه B می نامند. بعد از تهیه این ۲ نمونه ورزشکار باید تایید
کند که این ۲ ظرف مربوط به اوست. سپس تحت نظارت یک شاهد از کمیته سازمان
جهانی ضد دوپینگ، ۱۰۰ میلی لیتر از ادرار نمونه A وارد دستگاه آزمایش کننده
می شود. اگر نتیجه آزمایش دوپینگ مثبت شد آن وقت ادرار نمونه B هم آزمایش
می شود. وقتی جواب آزمایش دوم هم مثبت شد، دیگر جای هیچ حرفی باقی نمی
ماند. در واقع، با توجه به اقدام های حفاظتی و دقت علمی که در طراحی این
تست ها صورت گرفته، احتمال اشتباه بسیار کم خواهد بود. ورزشکاری که چنین
خطایی مرتکب شده از دور بازی ها حذف می شود و اگر جایزه ای هم به او داده
شده پس گرفته می شود. بدتر از همه اینکه دولت، مردم و تیم هم او را طرد
خواهند کرد.
● تشخیص دوپینگ با آزمایش مو
سوءمصرف موادمخدر و مسمومیت با برخی داروها از طریق بررسی موی سر یا حتی
بدن قابل تشخیص است. اما نکته جالب این است که حتی دوپینگ کردن هم روی موها
آثاری به جا می گذارد که قابل ردیابی است. داروهایی مانند
کلن بوترول، کورتیکواستروییدها، افدرین، متنولون، متابولیت های ناندرولون،
سالبوتامول، استانوزول و تستوسترون ها همگی روی مو شواهدی به جا می گذارند.
این شواهد به نحوی است که حتی تعداد دفعات دوپینگ و فاصله زمانی موارد
دوپینگ هم قابل کشف است. بعضی کارشناسان معتقدند به همین دلیل است که
بسیاری از ورزشکاران حرفه ای، موهای خود را همیشه از ته می تراشند. اما
نکته اینجاست که آزمایش دوپینگ روی موهای همه نواحی بدن مانند موی زیربغل،
ناحیه تناسلی و موهای پوشاننده سطح بدن هم قابل انجام است. البته هر چه مو
بلندتر باشد، بهتر است ولی تفاوتی در اصل ماجرا ندارد. با این حال، آزمایش
مو هم همیشه نتیجه قطعی و درستی ندارد. به عنوان نمونه، اگر فرد در اتاقی
باشد که دیگران آنجا مشغول مصرف کراک یا کوکایین هستند، دود حاصل از این
مواد روی موهای او می نشیند و نتیجه را مثبت می کند. از طرفی موهای رنگ شده
هم باعث اختلال در نتیجه می شوند.چیزی که در این میان ارزشمند است جواب
منفی تست دوپینگ روی مو است چون این نتیجه با درصد بسیار بالایی احتمال
دوپینگ توسط فرد را رد می کند.
● دوپینگ ژنی؛ بلای جدید
هرگونه استفاده غیردرمانی از سلول ها، ژن ها یا مولکول های تنظیم عملکرد
ژنتیکی در صورتی که به منظور بالا بردن توان ورزشکاران باشد، نوعی دوپینگ
محسوب می شود. این تعریفی است که آژانس جهانی ضد دوپینگ (WADA) از «دوپینگ
ژنی» ارایه داده و آن را ممنوع اعلام کرده است. اصولا در مورد دوپینگ ژنی
به جز جنبه تقلب در مسابقه های ورزشی، بحث های اخلاقی و فلسفی هم مطرح می
شود. چون این کار در واقع قدرتمندکردن بیش از حد بعضی انسان هاست؛ همان
چیزی که مدت ها دستمایه ساخت بسیاری از فیلم های تخیلی و اکشن بوده است.
ایده اصلی این کار در واقع از سال ۱۹۷۰ وجود داشت. در آن زمان تغییرات
ژنتیکی روی سلول های انسان برای درمان بیماری ها صورت می گرفت. به عنوان
نمونه این متد، انقلاب بزرگی در درمان بیماری «تحلیل عضلانی» به وجود آورد.
اما تغییر یا به عبارت دیگر «تصحیح ژنتیکی» هم مانند بسیاری از پیشرفت های
علمی دیگر به سرعت مورد سوءاستفاده قرار گرفت.
ژن هایی که در روند دوپینگ ژنی وارد بدن ورزشکار می شوند، کارکردهای
متفاوتی دارند. بعضی از آنها باعث رشد عضلانی، برخی باعث تولید بیشتر سلول
های خونی یا نیاز کمتر خون و عضله به اکسیژن و گروهی دیگر هم باعث کاهش
احساس درد می شوند. به طور کلی می توان گفت این تغییرات در زمینه بالا بردن
توان فرد مسابقه دهنده و دیرتر خسته شدن جسم او هستند.
البته این روش هم مانند همه انواع دیگر دوپینگ ممنوع است. اما واقعیت این
است که تشخیص چنین دوپینگی بسیار سخت و حتی در اکثر موارد غیرممکن است چون
هیچ ماده خارجی و قابل کشفی وارد جریان خون یا ادرار فرد نمی شود پس چیزی
هم برای ردیابی وجود ندارد. به هر حال چون این ژن ها اکثرا از طریق ناقل
های ویروسی به بدن فرد فرستاده می شوند، دانشمندان دنبال یافتن راهی برای
پیگیری این ناقل ها هستند.
اگرچه در نگاه اول دوپینگ ژنی کم خطرتر از سایر انواع دوپینگ به نظر می رسد
اما در واقع این روش عوارض وحشتناک شناخته شده و حتی ناشناخته بسیار زیادی
دارد؛ از جمله اینکه:
▪ بزرگ شدن غیرطبیعی عضله ها می تواند باعث پارگی تاندون ها یا شکستگی استخوان ها شود.
▪ تولید بیش از حد گلبول های خونی ممکن است به دلیل غلیظ شدن خون به سکته قلبی منجر شود.
▪ برخی افراد هم ممکن است به دلیل حساسیت به ناقل ها یا حتی حساسیت به روش
های نقل و انتقال دچار حساسیت شدید و شوک آنافیلاکسی بشوند.
