لای جوتسو، و، ایای جوتسو

لای، شمشیر در غلاف است، وقتی که شمشیر بیرون کشیده شود نتیجه آن است که کندو است. این معنایی است که یک استاد ژاپنی معاصر داده است و نیاز به توضیح بیشتر دارد.

لای جوتسو شامل یک رشته فنون مختلف برای بیرون کشیدن شمشیرهای بلند و گاهی کوتاه از غلاف و در همان حال استفاده از شمشیر برای حمله به حریف یا حریفان است و همچنین شامل آموزش چگونگی غلاف کردن شمشیر بدون از دست دادن زانشین یا هوشیاری در موقعیت های فوری است. وقتی که شمشیر بیرون کشیده می شود، چه برای حمله آنی و چه برای برش، در قلمرو کندو یا کنجوتسو قرار می گیرد ولی برگرداندن شمشیر تنها با لمس آن به داخل غلاف اساساً ایای به خود می گیرد. به عبارت دیگر ما می توانیم بدون آگاهی از ایای تمرین کندو کنیم ولی نمی توانیم بدون داشتن آگاهی اندک از کندو، ایای تمرین کنیم.

خاستگاه ایای- جوتسو از نظر زمانی، کاملاً مبهم است. می دانیم که در حدود قرن پانزدهم شیوه هایی برای کشیدن شمشیر چه در حالت دفاع و چه در حالت حمله بسته به موقعیت، وجود داشته است. ولی به نظر می رسد که به وجود آورنده بیشتر سبک های امروزی یک بوشی یا عضوی از طبقه جنگاوران به نام هایاشی زاکی جین سوکه شی گه نوبو باشد که در حدود 1616 در هفتاد و سه سالگی فوت کرده است. بسیاری از عملیات وی همچون عملیات بسیاری از استادان شمشیر زن دیگر به مرور زمان دستخوش دگرگونی و تلطیف شده اند ولی گفته می شود که هایاشی زاکی جین سوکه استعداد خاصی برای درآمیختن با مردان طبقه دیگر داشته است، که این در واقع خلق و خویی نادر برای یک سامورایی متکبر شمرده می شود. عادت وی این بوده که بر پشت یک گاو نر سوار می شده و به سفر می رفته است.

بنابر تعریف، فن ایای جوتسو باعث استفاده کامل از شمشیر همیشه آماده می شود. بنابراین در ایای هر وضعیت ممکنی که در آن ایای مورد لزوم واقع گردد، مورد نظر قرار گرفته است و شاگرد تمامی آنها را تا رسیدن به استادی در هر حرکت، آموزش می بیند. در سالهای اولیه ایای شاخه ای از کنجوتسو و شامل حرکت سریع برای حمله و دفاع بود. همچنانکه زمان می گذشت و دوره نسبتاً آرام توکاگووا فرا می رسید، استادان بسیاری مفاهیمی عالی برای پیشرفت انضباط روحی و ارتقای فکری در ایای مشاهده کردند. بنابراین ایای- دو به وجود آمد و چندان رونق گرفت که در قرن نوزدهم یک استاد برجسته درباره سبک خود چنین گفت:« یاد گرفتن و آموختن تنها کافی نیست، بدون آموزش سخت و ساختن تکنیکها برای خود (بدین معنی، تا زمانی که دستها و ذهنتان به طور واحد حرکت کند، تا زمانی که بتوانید به صورت خودکار و ناخود آگاه فکر کنید) نمی توانید در شمشیر زنی استاد شوید. هدف والایی وجود دارد و آن رسیدن به مرحله یگانگی روح و روش است».

در ایامی شاگرد تمامی تمرینات را به تنهایی انجام می دهد. تکنیکها به طور آشکار متنوع هستند و از حالتهای دولاشده، نشسته، لمیده، ایستاده یا در حال حرکت تشکیل شده اند. تمام زوایای حمله، چپ، راست، جلو و عقب در تاریکی و همچنین در روشنایی روز آموخته می شوند. بعضی اوقات مخاطرات خارجی را مانند جای باریکی که برای بیرون کشیدن شمشیر از نیام در حالت ساده دورانی، به اندازه کافی باز نیست، یا مانعی کوتاه بالای سر شمشیر زن که باید وی با آن در موقعیت مبارزه مرگ و زندگی سر و کار داشته باشد، به وجود می آورند. همچنین فنونی برای استفاده در مقابل ایای کار دیگر نیز وجود دارد و نیز روش هایی علیه دشمنانی که کوشش می کنند با گرفتن دسته شمشیر یا غلاف آن از پشت یا جلو، مانع بیرون کشیدن شمشیر شوند. معمولاً شاگرد تمرین ایای خود را با یک رشته حرکات یا کاتای ساده آغاز می کند. امروزه همگانی ترین سبک یا روش اوموری ریولای است که شامل یازده حالت است و از سبک ایشن- ریولای در قرن هفدهم به وجود آمده است. تمام این حالتها به استثنای یکی از آنها از حالت سیزا یا شکل زانو زدن کامل آغاز می گردد. تنها استثنا ایای در حال قدم زدن یا کوارنتو یا شمشیر ببر خرامنده، نام دارد. حالت هفتم، فنی است که به وسیله شمشیر زنی که به عنوان دستیار یا نفر دوم شخصی که متعهد به سپوکو (هارا- گیری) است استفاده می شود و دقیقاً از دوران فئودالیسم باقی مانده است.

به واقع نمی توان گفت که این تکینیک یک تکنیک ایای است ولی هنوز در اموری ریولای وجود دارد. معمولاً شاگرد حالت اول را تا مدت دو سال تمرین می کند که البته مدت زمان تمرین آن نزد استادان مختلف متفاوت است. بعضی ها ترجیح می دهند که زمینه های بیشتری را برای ساخته شدن شاگرد ارائه دهند.

در اوموری- ریولای تمام حالتها با تأکید بسیار بر کنترل جسمی، حرکات روان تعادل ذهنی و روحی، تمرین می شود. در حقیقت شخص را با این احساس مخیر می سازند که حضور ذهن جنگی به طور کلی از میان برداشته شده است و این شخصیت ویژه فنون دو در مخالفت با حالتهای قدیمی جوتسو است. اگر چه در این سبک، انضباط شدید و الزامات واجب و بنیادی این هنر تعلیم داده می شود.

روش قدیم تر، سبک پدران، یا ایشن ریو به وسیله یکی از شاگردان هایاشی زاکی جین سوکه به وجود آمد. این سبک و سبک وابسته بدان یعنی اوموری- ریولا تا سال 1868 در طایفه ستیزه گر توسا مخفی باقی ماند.

در این مکتب، با چهار رشته از کاتاهای جداگانه به علاوه شش کاتا کنجوتسو، می توان تکنیک های متعدد بسیار مؤثر شمشیر زنی ناب قدیمی را ملاحظه کرد. در این شیوه احساس در معرض تهدید بودن بسیار قوی است و در بعضی از حالتها نه تنها یک نفر بلکه دشمنان متعددی برای برخورد کردن و منهدم کردنشان وجود دارد.

تانایاماسامی استاد کندوی مدرن درباره کیوشی می گوید: وقتی که شمشیر را از غلاف بیرون می کشیم حرکت شمشیر در ابتدا آهسته است بعد سریعتر می شود و در آخر هنگام برش دشمن مانند سرعت باد می شود. در ایای همیشه، تمرکزی عالی و کوششی پس از کمال وجود دارد از آنجایی که تمام حالتها به صورت انفرادی تمرین می شوند، پر اهمیت ترین مسئله آن است که شاگرد معنای اصلی هر قسمت از کاتا را کاملاً درک کند. زیرا که این کار فقط تمرین نظری و مدرسه ای نیست بنابراین باید واقعی باشد. یکی از شمشیر زنان مشهور قرن هیجدهم گفته است: اگر ما کاتا را صرفاً به عنوان یک حالت تمرین کنیم اعمال ما مانند آنچه عروسک خیمه شب بازی انجام می دهد بی معنی خواهد بود؛ ما باید کاتا را با روح کامل تمرین کنیم. رای جوتسو یک تئاتر خالص است. حریف اگر چه تصوری است ولی باید فکر کرد که واقعاً وجود دارد و به وسیله شمشیر زن قابل رویت است.

چهار قلمرو آموزشی در تمامی تکنیک های ایای وجود دارد، اعم از اینکه حالتهای دورا در نظر داشته باشیم یا جوتسورا. آنها عبارتند از: نوکی سوکه یا حرکات بیرون کشیدن از غلاف، کیری تسوکه یا حرکات برشی، چیبوروی یا چکاندن خون از تیغه شمشیر قبل از برگرداندن به غلاف، و نوتو یا غلاف کردن شمشیر.

برای به دست آوردن مهارت و استادی در این زمینه ها، تمام اعمال در عین حال که در حالتی از زانشین انجام می گیرند بدون هیچ کوششی و با راحتی تمام اجرا می گردند. بسیاری از استادان ایای شاگردان خود را وادار می سازند که در حین تمرین فقط از شمشیرهای واقعی استفاده کنند. این کاملاً حقیقت دارد که استفاده از یک شبه شمشیر ایای- تو (تو= شمشیر) یا یک بوکوتو (شمشیر چوبی) ابداً دارای آن اثر جسمی و ملموس یک تیغه شمشیر به تیزی تیغ که به فاصله یک مو از کنار دست یا بدن می گذرد نیست. خطر دائمی بی دقتی باعث تقویت سریع تکنیکهایی می شود که ضعیف اجرا می گردد لذا با تمرین جدی روزانه ایای شاگرد صیقل لازم را می یابد.

این نکته اهمیت دارد که ایای- جوتسو در هیچ جایی یک ورزش نیست. کامل شدن در ایای مستلزم آموزش جدی و طولانی است و ایای- جوتسو به واقع هنر جنگاوری است. لای را هرگز نباید بدون تدریس سودمند و بیرون از نظر استاد تمرین کرد.