کوبودو و تحریف تاریخی

از آنجا که هنر رزمی "کوبودو" از نظر تاریخی دارای نقل قولهای متعدد و بعضاً متضادی است و از سوی دیگر مطالب نگاشته شده در مورد تاریخ آن نیز از حد نقل قول فراتر نرفته و با ارائه مدارک تاریخی همراه نبوده است. لذا تحریفات موجود در تاریخچه این هنر رزمی و به تبع آن ترویج این تحریفات بواسطه نقل قولهای فوق الذکر اینجانب را بر آن داشت تا با بررسی تاریخی و واژه شناسی مربوط به این هنر رزمی، پالایش لازم در مورد تحریفات وارد شده در آن انجام صورت گیرد و علاقمندان نیز از منشاء و طبقه خواستگاه این رشته آگاه شوند و دلایل تاریخی و جامعه شناختی داخل شدن این تحریفات نیز تا حد امکان تحلیل شود.

کوبودو یک هنر رزمی ژاپنی است که به معنای "هنر مبارزات نظامی" سنتی اکیناوا می باشد. این هنر عموماً به سلاحهای بکار رفته در هنرهای رزمی اکیناوایی نیز اشاره دارد. این سلاحها شامل: روکوشا کوبو (همان سلاح "بو" است)، سای، تونفا، کاما و نانچاکو اشاره دارد اما سلاحهایی چون: تکو ( پنجه بوکس)، تینبه – روچین ( نیزه و سپر) و شوروجین (زنجیر) را نیز در بر می گیرد. سلاحهای دیگری با کاربری کمتر و محدود تر نیز در کوبودو وجود دارند که از جمله آنها می توان به: هان بو، تامبو و اِکو اشاره نمود.

تاریخچه:

این داستان در باور عمومی بوجود آمده است که ابزار کار مردم اکیناوا بدلیل محدودیتهای اعمال شده در حمل سلاح از جانب خاندان سامورایی "ساتسوما" باعث گردید که آنها بدون داشتن سلاح، از سیستم مبارزاتی جدیدی استفاده نمایند که در آن سیستم، ابزار کارشان بعنوان سلاح برایشان عمل نماید. اما هیچگاه دلایل و مدارک تاریخی برای اثبات این موضوع یافت نشده است و بررسی مدارک تاریخی موجود حتی تا زمان فرقه مبارزان "پنشین" ( بعنوان یکی از اولین گروه مبارزان هنرهای رزمی که هنرهای رزمی متعددی را تمرین می نموده و آموزش می دادند) در منطقه اکیناوا ، هیچ مدرکی در مورد عمومیت این هنرها در میان مردم عادی دیده نشده است.

در واقع روشهای مبارزه با سلاحهای ابتکاری و بصورت مخفیانه توسط گروههای مخالف و مردم عادی، به مناطق داخلی سرزمین ژاپن و به زمانهای قبل از شکل گیری "کوبودو" باز می گردد.

نبود مدارک برای اثبات این ادعاها تنها با بررسی دقیق تاریخی و جامعه شناسی منطقه اکیناوا بعنوان بخش غیر اصلی از سرزمین ژاپن، روشن خواهد شد. متاسفانه این بررسیها آشکار کننده یک تحریف تاریخی و در نتیجه تاریخ سازی برای این رشته رزمی (کوبودو) به بهای حذف تاریخ یک هنر رزمی دیگر (نینجوتسو) است.

- دلایل عدم صحت ادعاهای فوق الذکر (تبدیل ابزار کار به سلاح در اکیناوا) به شرح ذیل است:

1- تبدیل ابزار کار به سلاح از نظر تاریخی مربوط به انتهای قرن 13 و ابتدای قرن 14 میلادی است که با دوران شکل گیری و اوج هنر رزمی " نینجوتسو" در در ژاپن مقارن می گردد. در این زمان گروههای مخالف به کوهستانهای مناطق ایگا و کوگا پناه برده و بدلیل کمبود منابع و امکانات به نوآوریهای بسیار و تحسین بر انگیزی دست زدند ( به بخش اول مقاله بررسی تاریخی و جامعه شناسی هنرهای رزمی مراجعه شود) که از جمله آنها ایجاد سلاحها و روشهای مخفی مبارزه (نین) و هنر بکارگیری این روشها (نینجوتسو) بود. در حالیکه "کوبودو" در قرنهای 16 و 17 میلادی یعنی بیش از 200 سال پس از شکل گیری " نینجوتسو" در منطقه ای دیگر از ژاپن که در آن زمان حتی بخشی از سرزمین اصلی ژاپن نیز محسوب نمی گردید (اکیناوا) شکل گرفته است. همچنین آنطور که از مدارک تاریخی بر می آید، در زمان اوج هنر رزمی نینجوتسو، مردم اکیناوا به هنر رزمی خود یعنی مبارزه با دست خالی (کاراته) معتقد بودند ( تا سال 1609 میلادی) و هیچگونه توجهی به استفاده از سلاح نداشتند.

2- از سوی دیگر معنای واژه " کوبودو" به معنای "هنر مبارزه نظامی" خود نشان دهنده آن است که در زمان شکل گیری این رشته، استفاده از سلاحها بصورت یک روش مبارزه نظامی تبدیل شده بوده است.

و آن هم به این دلیل است که پس از درگیری نینجاهای ایگا و کوگا با یکدیگر و ایجاد ضعف ناشی از اختلاف و به دنبال آن، شکست از سپاه زنرال " ادانوبوناگا" نینجاهای باقیمانده ای که متاسفانه به جای تبعیت از تعالیم و تفکر مبارزاتی مبدعان نینجوتسو به خدمت فرزندان آن زنرال در آمده بودند، روشهای مخفیانه استفاده از سلاح در نینجوتسو را بصورت یک هنر نظامی به سربازان ویژه آن پادشاهی آموزش دادند که بعدها تحت عنوان " کوبودو" نامگذاری گردید.

همچنین" کوبودو" نوعی از هنرهای رزمی را در ژاپن تشکیل می داده است که از دسته هنرهای رزمی " آجی" (هنر مربوط به طبقه اشراف و افراد ویژه) را تشکیل می داده است و نه هنر مبارزه طبقه فقیر و کارگر.

کوبودوی مدرن که پس از جنگ جهانی دوم نمود پیدا کرد مدیون افرادی همچون: تایرا شینکن، شوگی کیشابا و کنوا مابونی می باشد که همگی از افراد خانواده های اشراف بوده اند. اما سیستم کاربردی و عملی آن را می توان به "توشیریو اوشیرو" و "موتوکاتسو اینوءِ " نسبت داد.

وجود منشاء سرزمینی یکسان در" کوبودو" و "کاراته" ( اکیناوا) باعث گردیده که در کاتاهای بدون سلاح کوبودو، ضربات دست و لگد، مشابه با کاراته اکیناوایی باشد. بعنوان مثال: کانکو دای، کانکو سای، گوجوشیهو و گوجو نو سای از کاتاهای کوبودو هستند که از کاراته برگرفته شده اند.

در "کوبودو" سعی شده است تا در سیستم مبارزه با سلاح از سیستم های مبارزات بدون سلاح تبعیت شود بعنوان مثال تکنیکهای استفاده از سلاح "سای" مشابه تکنیکهای هیاتو/ شتو وازا، تکنیکهای استفاده از " تونفا" مشابه اورکاکن و هیجی آته و تکنیکهای " کاما" مشابه کوریته و کاکه ته است.

در قرون اخیر بویژه از قرن 18 تا قرن 21 آموزش و علاقه به آموختن "ریوکیو کوبودو جوتسو" (نام جدید این رشته) کاهش قابل ملاحظه ای یافته است و آینده آن را در خطر قرار داده است. آنچه امروز از کوبودو بویژه از کاتا های آن باقی مانده است مدیون سفرهای " تایرا شینکن" در قرن بیستم به سراسر جزایر "ریوکیو" و جمع آوری تکنیکها و کاتاهای این هنر رزمی است که منجر به شکل گیری "ریو کیو کوبودو جوتسو" با داشتن 42 کاتای مختلف و هشت نوع سلاح شده است.

کوبودوی مدرن توسط " شینکو ماتایوشی" بوجود آمد. او در سنین نوجوانی هنرهایی همچون کوبودو جوتسوی سنتی، کاما جوتسو، اکوجوتسو و تونفا جوتسو را آموخت. سپس در سن 22 سالگی به منچوری رفت و هنر مبارزه با سلا حهای دیگر را نیز در آنجا کسب نمود. او اولین کسی بود که "کوبودو" را در سال 1915 در سرزمین اصلی ژاپن عمومیت داد. پس از او پسرش "شیمپو" آموزه های پدر را ادامه داد و علاوه بر آن به تمرین فنون کاراته نیز پرداخت. در سال 1935 او به یاد گیری هاکوتسورو ( سبک درنای سفید از سبکهای چوان فوی چینی) روی آورد. سرانجام در سال 1970 به تاسیس فدراسیون کوبودوی اکیناوایی در ژاپن همت گماشت و در سال 1992 وفات یافت.

سلاحها:

سلاحهای این رشته که بسیاری از آن در واقع سلاحهای نینجوتسو هستند شامل:

1- بو:

یک چوب 6 فوتی (تقریباً 2 متری) است. این سلاح در زمان شکل گیری نینجوتسو از ابزاری بنام " تن بین" شکل گرفته است که چوبی بوده که بر روی شانه ها قرار می گرفته و در دو سوی آن سبد و یا کیسه ای برای حمل بار آویخته می شده است. تغییراتی در اندازه این سلاح به سلاحهای "جو" و "هان بو" منجر می شود که عصاهای بلند و کوتاهی بود ه است که در زمانهای گذشته مورد استفاده قرار می گرفته است. در رشته " کوبودو" سلاح "بو" را امپراطور سلاحها می خوانند. جنس اصلی آن از چوب درخت بلوط قرمز یا سفید است.

2- سای:

شکل ویژه و سه شاخه این سلاح و تحریفات تاریخی توسط بنیانگذاران این هنر رزمی این باور را در عموم بوجود آورده است که ابزار مخصوص شخم زدن زمین با دست بوده است. در حالیکه این سلاح در واقه تغییر یافته نوک نیزه های سه شاخه ای بوده است که در ژاپن و کره توسط سربازان آن دوران استفاده می گردیده است. دو شاخه جانبی آن برای دفاع و قفل سلاح حریف همچون شمشیر و چوب استفاده می شود. نوعی دیگر از سای به نام " نونتی سای" یا "مانجی سای" نیز وجود دارد که دو شاخه جانبی آن در دو جهت مخالف قرار دارند. این سلاح در واقع مخصوص کوبودو است و برخلاف تصور بسیاری از افراد، در هنر رزمی نینجوتسو بکار گرفته نمی شده است بلکه در نینجوتسو بجای این سلاح از سلاح دیگری بنام "جوته" استفاده می گردیده است. بنابراین این تصور که "سای" ابزاری برای سوراخ کردن زمین و کاشتن دانه بوده نیز به همین دلیل نادرست است.

3- تونفا:

در مورد تونفا نقل قولها مختلف است برخی آن را دسته چوبی سنگ آسیاب کوچک می دانند و برخی آن را مشتق شده از سلاحی اندونزیایی می خوانند که قول دوم با توجه به زمان شکل گیری این سلاح و منشاء اشرافی رشته کوبودو موجه تر نشان می دهد. کاربرد امروزین آن توسط نیروهای پلیس آن را به یکی از آشناترین سلاحهای امروزی تبدیل کرده است.

4- نانچاکو:

یک سلاح معروف با دو قطعه چوبی و زنجیر کوتاهی میان آنهاست. در مورد منشاء این سلاح اختلافات زیادی و جود دارد و مردمان چین، ژاپن، فیلیپین و ... هریک منشاء آن را به کشور خود نسبت می دهند. اما با توجه به آنکه این سلاح در واقع یک ابزار شالی کوبی بوده است و در تمامی این کشورها نیز کشت برنج معمول می باشد. بنابراین اشتراک این سلاح میان این کشورها یک امر طبیعی است. تفاوت بارزی که نانچاکوی بکار رفته در رشته " کوبودو" دارد آنست که چوبهای آن بجای مقطع دایره ای دارای مقطع چند وجهی است. این سلاح ممکن است بیش از دو قسمت نیز داشته باشد که به آن "سان تسه کون" گویند که برخی مواقع آن را "سانچاکو" نیز می نامند.

5- کاما:

بدون شک این سلاح یک داس کشاورزی بوده است بطوریکه تا به حال نیز تغییر چندانی در آن داده نشده است. محل تلاقی دسته و تیغه این سلاح جهت قفل و به تله اندازی سلاح "بو" بکار می رود. نوعی از آن که دارای زاویه کوچکتر میان دسته و تیغه است با نام " ناتاگاما" نامیده می شود.

6- تکو:

یک پنجه بوکس است و در زمان مبارزه با دست خالی کاربرد دارد. این سلاح به اندازه پهنای دست و دارای سه برجستگی است که روی دست قرار می گیرد. این سلاح مختص کوبودو بوده و در میان سلاحهای نینجوتسو دیده نمی شود.

7- تینبه – روچین:

شامل نیزه و سپر است. سپر بکار رفته در مبارزه معمولا از فلز، چوب و حتی از لاک لاکپشت ساخته می شده است و قطر آن حدود 45 سانتیمتر بوده است. نیزه بکار رفته معمولاً از نوع نیزه های کوتاه بوده که وقتی توسط مبارز به دست گرفته می شده، انتهای آن روی آرنج و نوک آن به طولی معادل آرنج تا کف دست از سپر جلوتر قرار می گرفته است.

8- شوروجین:

از یک زنجیر سنگین ساخته شده است و دو نوع از آن وجود دارد: تان شوروجین (نوع کوتاه) و ناگا شوروجین (نوع بلند). این سلاح به راحتی می تواند توسط مبارز پنهان گردد. این نوع سلاح تغییر یافته یکی از سلاحهای نینجوتسو به نام " کیوساری فوندا" است با این تفاوت که دو وزنه انتهایی آن را در خود ندارد.

9- اکو:

نوعی پاروی کوچک است که در واقع سلاح قایقرانان برای مبارزه بوده است و بعنوان بیل نیز از آن استفاده می شده است. گاهی لبه انتهایی آن بصورت تیز و برنده در می آمده تا ضربات آن مرگ آور باشد. این سلاح پیشینه ای در " نینجوتسو" ندارد و مختص "کوبودو" است.

10- تامبو:

چوبی کوتاهتر از "هان بو" است که معمولاً از چوب بامبو ساخته می شود. طول آن به اندازه فاصله آرنج تا مچ دست می باشد. تامبو می تواند بصورت جفت نیز مورد استفاده قرار گیرد.

11- کووا:

نوعی کج بیل است که برای اکثر باغداران آشناست. برخلاف ادعاهای موجود، این ابزار بیشتر بجای آنکه سلاح باشد نوعی ابزار کمکی برای کندن زمین و مخفی شدن و همچنین ایجاد موانع بوده است.

ترجمه و تحقیق: علیرضا کمالی فر